Zjawiskowy i romantyczny. Rusza XVIII Festiwal Kultury Żydowskiej Warszawa Singera. "Tu można się zakochać - i to dosłownie"

Michał Mieszko Skorupka: Festiwal Kultury Żydowskiej Warszawa Singera ma już 18 lat. Co sprawiło, że przez ten czas zdołał podbić serca warszawiaków i turystów? Jaki jest powód jego (nie bójmy się tego słowa) fenomenu?

Etel Szyc: Rzeczywiście, ten Festiwal przyciąga tłumy. Dlaczego? Myślę, że powodów jest wiele. Przede wszystkim należy tu wymienić jego ponadczasowy przekaz. Każdy, kto chociaż raz wziął w nim udział wie, jaki panuje tu klimat, jakich wspaniałych emocji może on dostarczyć. Oferta Festiwalu, zarówno ta artystyczna, jak i dydaktyczna, jest niezwykle szeroka, co sprawia, że każdy znajdzie tutaj coś dla siebie. Festiwal Warszawa Singera to obcowanie ze sztuką najwyższych lotów - oferowane koncerty i spektakle dostarczają tak nieprawdopodobnych wrażeń, że nie sposób nie docenić wartości, jakie za sobą niosą. Ważne, aby podkreślić, że to wydarzenie jest dostępne dla każdego. Nie trzeba interesować się kulturą żydowską, żeby stwierdzić, że mamy tu do czynienia z prawdziwą maestrią.

A jaka jest główna idea tego przedsięwzięcia?

Etel Szyc: Najważniejszym celem jest oczywiście kultywowanie i pielęgnowanie kultury żydowskiej, pokazywanie jej bogactwa i piękna, dbanie o pamięć. Równie istotny jest także przekaz wartości ogólnoludzkich - Festiwal mówi o tym, co jest w życiu ważne. Przychodząc tutaj możemy więc nie tylko poznać kulturę żydowską, ale także doświadczyć uduchowienia i swoistego oczyszczenia.

Mówiła Pani, że Festiwal Warszawa Singera to artyzm najwyższego kalibru. Czy na co dzień Żydzi również są mocno związani z muzyką, literaturą i teatrem? Jak dużą rolę odgrywają one w ich życiu?

Etel Szyc: Już od czasów króla Dawida, który grał na wielu instrumentach, a nawet wcześniej, Żydzi byli narodem muzykalnym. Myślę, że podobnie jak Cyganie, żyją z muzyką w takiej symbiozie, że są po prostu z nią nierozerwalni. Muzyka i sztuka grają w żydowskich duszach i nie wyobrażam sobie naszego życia bez towarzystwa tych elementów. Festiwale kultury żydowskiej, Spotkania z kulturą żydowską, Dni kultury żydowskiej, odbywające się w całej Polsce, to znakomite okazje, aby dzielić się z widzami i słuchaczami naszymi pasjami. Pozytywny odbiór jest dowodem na to, że takie wydarzenia są naprawdę potrzebne.

To znaczy, że Polacy coraz bardziej interesują się kulturą żydowską?

Etel Szyc: Tak, i wcale mnie to nie dziwi. W końcu od lat żyliśmy ze sobą w znakomitych relacjach. Choć wojna zahamowała ten piękny rozwój, to nadal w społeczeństwie polskim jest duża chęć do obcowania z kulturą żydowską. Mimo, że Żydów jest już mało, to to dziedzictwo pozostało i naszym zadaniem jako dyrektorów festiwali kultury żydowskiej jest wychodzenie z tą propozycją do zainteresowanych. Chcemy nieść misję pokazywania i przybliżania tej kultury i skoro widzimy pozytywny odbiór, to nie przestaniemy robić tego dalej. Mamy polskim widzom i słuchaczom jeszcze wiele do pokazania i zaoferowania, wystarczy na wiele lat.

Czyli Festiwal Warszawa Singera idealnie wypełnia pustkę kulturową po Żydach w Warszawie?

Etel Szyc: Zdecydowanie, warto jednak podkreślić, że nie tylko w Warszawie. Festiwal wychodzi również do wielu innych miast oraz miasteczek związanych z działalnością Singera, takich jak na przykład Biłgoraj, Leoncin i Radzymin. O ile na początku swojego istnienia festiwalowe wydarzenia ograniczały się głównie do Teatru Żydowskiego na placu Grzybowskim, o tyle z czasem, rozprzestrzeniły się one na całą stolicę - i wszędzie odbierany jest z dużym entuzjazmem, jak np. na Pradze, na placu Defilad czy na ul. Andersena.

Dyrektor Festiwalu, Gołda Tencer, wspominała niedawno, że gdy zaczynaliście przygodę z Warszawą Singera, wydarzenie to trwało zaledwie cztery dni - dziś jest ich już dziewięć. Czy podczas pierwszej edycji czułyście, że doczeka się ona tylu kontynuacji, pisząc tak niezwykłą historię?

Etel Szyc: Tak, wszyscy byliśmy pewni, że Festiwal rozrośnie się i osiągnie sukces. Wiedzieliśmy, że minie trochę czasu, zanim przyzwyczaimy warszawską publiczność do "nowego", jednak nie miałam wątpliwości, że z biegiem czasu Festiwal ten stanie się jednym z większych tego typu wydarzeń w Polsce, a może i nawet w Europie. Kreatywność, zapał, entuzjazm i talent Gołdy oraz organizatorów sprawiły, że to po prostu nie mogło się nie udać.

Opowiada Pani o Festiwalu z wielkim zapałem. Czy jest jakieś wydarzenie z nim związane, które szczególnie utkwiło w Pani pamięci?

Etel Szyc: Ciężko wymienić jedno, ponieważ każda edycja jest niepowtarzalna - z jednej strony inna, z drugiej tak samo piękna. Wszystkie odsłony wywoływały we mnie wiele emocji, na każdej zdarzyło się coś wspaniałego. Ale dobrze, zdradzę tę, która ma szczególnie ważne miejsce w moim sercu. Na jednym z pierwszych Festiwali, w 2007 roku, zakochałam się w artyście z Rosji.

Z wzajemnością?

Etel Szyc: Oczywiście, był gorący romans, a do dziś jesteśmy przyjaciółmi.

Czyli można się zakochać zarówno w Festiwalu, jak i na Festiwalu?

Etel Szyc: Jak najbardziej. Tu można się zakochać - i to dosłownie.

Tegoroczny Festiwal Warszawa Singera również będzie okazją do wielu uniesień. Czy Pani wytypowała jakieś szczególne wydarzenia, jakich nie może ominąć?

Etel Szyc: Prawda jest taka, że chciałabym być na każdym, jednak wiadomo, że to niemożliwe. Na pewno nie mogę przegapić żadnego wydarzenia z udziałem Gołdy Tencer i Janusza Tencera, ponieważ spotkania z tymi ludźmi zawsze są bliskie memu sercu. Niewątpliwie przyjdę również na koncerty Michała Hochmana oraz zespołu SHOFAR, nie zabraknie mnie także podczas koncertu "Sanatorium pod Klepsydrą". Muszę też zobaczyć spektakl "Noc Walpurgi" - widziałam go kiedyś z inną obsadą i muszę przyznać, że jest to pokaz, po którym długo nie można ochłonąć. Chcę to przeżyć jeszcze raz dzięki nowym aktorom.

Wiemy już, że na Festiwalu Warszawa Singera można obejrzeć znakomite koncerty, posłuchać wyrafinowanych rozmów, wziąć udział w licznych spektaklach, a nawet się zakochać. A czy można też poznać kulturę żydowską od kuchni, rozkoszując się tamtejszymi specjałami?

Etel Szyc: Poprzednie edycje były bogate w rozmaite warsztaty kulinarne. Sama prowadziłam kilka z nich przez wiele lat. Karmiliśmy naszą kochaną publiczność na placu Grzybowskim żydowskimi potrawami, a także opowiadaliśmy o ich historii. Niestety, ze względu na pandemię, w tym roku, podobnie jak w poprzednim, przeprowadzenie takich degustacji będzie niemożliwe. Mam jednak nadzieję, że prędko wrócimy do tej tradycji.

Jak wspominałem na początku naszej rozmowy, Festiwal Warszawa Singera ma już 18 lat. Czego z okazji tych wyjątkowych urodzin, chciałaby Pani życzyć sobie, jego organizatorom, a także wszystkim jego uczestnikom?

Etel Szyc: Muszę zdradzić pewną tajemnicę. Festiwal Warszawa Singera to nie tylko spektakle, koncerty, wykłady, wystawy, spacery. To również fantastyczne spotkania jego twórców i uczestników, które ciągną się do białego rana, w hotelach i w restauracjach. Ludzie czekają na to cały rok i chciałabym, żeby nigdy nie przestawali czuć tego podniecenia. Żeby cały czas mogli korzystać z wartości dodanej tego wydarzenia, jaką niewątpliwie jest nawiązywanie przyjaźni na całe życie, które często zaczynają się od jednej lampki dobrego wina. Życzę też, żeby kolejne 18 lat były takie same lub jeśli się da - nawet lepsze. Przede wszystkim życzę nam wszystkim końca pandemii, końca niepewności związanej z jutrem. W tym roku przez pandemię w Festiwalu nie mogą uczestniczyć m.in. wybitni artyści z Izraela. Chciałabym, żeby taka sytuacja już nigdy się nie powtórzyła.

Ja również dołączam się do tych życzeń i mam nadzieję, że Festiwal wciąż będzie się rozwijał i dostarczał ludziom wielu pięknych wrażeń i wspomnień.

Etel Szyc: Dziękuję za życzenia. Niech Festiwal Warszawa Singera się rozwija, bo jest fantastyczny.

Etel Szyc urodziła się w Lublinie w rodzinie żydowskiej, jako córka parasolnika Nuchyma Szyca i jego żony Klary. Na co dzień zajmuje się działalnością na rzecz społeczności żydowskiej, jest także nauczycielką prowadzącą zajęcia z kultury żydowskiej, muzyki i piosenki żydowskiej, tańca izraelskiego, dramy i teatru. Przez wiele lat związana była z Teatrem Żydowskim w Warszawie. Na szklanym ekranie występowała pod okiem wybitnych reżyserów, mogliśmy ją obejrzeć m.in. w "Liście Schindlera" w reżyserii Stevena Spielberga, "Pianiście" Romana Polańskiego, "W ciemności” Agnieszki Holland czy "Wołyniu" Wojciecha Smarzowskiego. Obecnie jest dyrektorem Lubliner Festival - Festiwalu Kultury Żydowskiej w Lublinie, którego druga edycja odbyła się w tym roku.

Z Festiwalem Warszawa Singera Etel Szyc związana jest od początku jego istnienia, biorąc w nim udział zarówno jako prowadząca, jak i jako widz. Podczas tegorocznej edycji poprowadzi Hawdalę czyli zakończenie Szabatu (Sobota 21.08. godz: 21:30, Synagoga im. Małżonków Nożyków) oraz świąteczny wieczór "Szabat Szalom" (Piątek 27.08. godzi: 18:00, skwer przy placu Grzybowskim)